हुम्लाको दुर्गम गाउँपालिका, सर्केगाडकी २८ वर्षीया धनकला शाही (नाम परिवर्तन) ले स्थानीय स्वास्थ्य चौकीमा दोस्रो सन्तानलाई जन्म दिइन्। शिशु जन्मिएको केही घण्टामै उनलाई अत्यधिक रक्तस्राव हुन थाल्यो। स्वास्थ्य चौकीमा उपलब्ध सीमित स्रोतसाधन र औषधीले रक्तस्राव नियन्त्रणमा आउन सकेन। उनको अवस्था गम्भीर बन्दै गएपछि स्वास्थ्यकर्मीहरूले तत्काल सुविधासम्पन्न अस्पताल लैजान सुझाए।
सडक सञ्जालले नछोएको त्यस विकट गाउँबाट धनकलालाई जिल्ला अस्पताल सिमकोट वा प्रदेश अस्पताल सुर्खेत पुर्याउनु फलामको चिउरा चपाउनु सरह थियो। पैदल मार्गबाट स्ट्रेचरमा बोकेर लैजान घण्टौं लाग्ने र बिरामीको अवस्था झन् नाजुक हुने निश्चित थियो। परिवारजन र स्वास्थ्यकर्मीहरू चिन्तित बने। स्थानीय स्तरमा हेलिकप्टर चार्टर गर्ने आर्थिक हैसियत थिएन।
अवस्थाको गम्भीरतालाई मध्यनजर गर्दै जिल्ला प्रशासन कार्यालय र स्वास्थ्य कार्यालयको पहलमा प्रदेश सरकारसँग समन्वय गरी हेलिकप्टरमार्फत धनकलाको उद्धार गर्ने निर्णय भयो। मौसमको प्रतिकुलताका बीच हेलिकप्टर घटनास्थल पुग्न केही घण्टा लाग्यो। अन्ततः, उनलाई उद्धार गरी सुर्खेतस्थित कर्णाली प्रदेश अस्पताल पुर्याइयो।
अस्पतालका स्त्री तथा प्रसूति रोग विशेषज्ञ डा. नवराज हमालको टोलीले तत्काल उनको शल्यक्रिया गर्यो। डा. हमालका अनुसार, अत्यधिक रक्तस्रावका कारण उनको पाठेघर निकाल्नुपरेको थियो र समयमै अस्पताल नपुर्याएको भए ज्यान बचाउन मुश्किल थियो। उनलाई रगतसमेत चढाइएको थियो। हाल धनकलाको स्वास्थ्य अवस्था सुधारोन्मुख छ।
यो घटनाले दुर्गम क्षेत्रमा गर्भवती तथा सुत्केरी महिलाले भोग्नुपरेको स्वास्थ्य सेवाको कठिनाइलाई प्रष्ट पार्छ। डा. हमाल भन्छन्, "सुत्केरी अवस्थामा हुने अत्यधिक रक्तस्राव मातृ मृत्युको प्रमुख कारण हो। यस्तो अवस्थामा हरेक मिनेट महत्त्वपूर्ण हुन्छ। दुर्गममा यातायातको अभाव र स्वास्थ्य संस्थामा दक्ष जनशक्ति तथा उपकरणको कमीले गर्दा यस्ता घटना दोहोरिरहन्छन्। नियमित गर्भ जाँच, स्वास्थ्य संस्थामा दक्ष प्रसूतिकर्मीद्वारा सुत्केरी गराउने र आपत्कालीन अवस्थामा तत्काल उद्धार तथा रेफरल प्रणालीलाई प्रभावकारी बनाउनु आजको आवश्यकता हो।"
धनकलाको घटनाले समयमै सही निर्णय र स्रोतको उपलब्धताले कसरी जीवन बचाउन सकिन्छ भन्ने देखाउँछ, तर यसले राज्यको ध्यान दुर्गम क्षेत्रको मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य सेवामा थप केन्द्रित हुनुपर्ने टड्कारो आवश्यकता पनि औंल्याएको छ।
