डिभिजन वन कार्यालयले हरेक वर्ष असार १५ गतेदेखि विभिन्न प्रजातिका बिरुवा वृक्षरोपणका लागि वितरण गर्दै आएको छ। तर वितरण गरिएका बिरुवा कति सर्दछन् भन्ने वास्तविक तथ्याङ्क भने कार्यालयसँग छैन।
कार्यालयका सूचना अधिकारी देवीप्रसाद पौडेलले वितरण गरिएका बिरुवा कति सर्दछन्/हुर्कन्छन् भन्ने अनुगमन नभएका कारण वास्तविक तथ्याङ्क भन्न नसकिने बताए। "हामीले हरेक वर्ष बिरुवा बाँड्छौँ। त्यसको ५० प्रतिशत बाँच्छन् भन्ने अनुमान छ," उनले भने। यस वर्षदेखि बिरुवा लाने व्यक्ति र संस्थाको निरीक्षण अनुगमन गर्ने गरी काम गर्न थालिएको उनले बताए। डिभिजन वन कार्यालय, राष्ट्रपति चुरे संरक्षण कार्यालय, स्थानीय तहले बिरुवा उत्पादन गरेर सर्वसाधारणलाई वितरण गर्दै आएका छन्।
कार्यालयले हरेक वर्ष लाखौँका सङ्ख्यामा बिरुवा वितरण गरे पनि सदुपयोग भए नभएको थाहा नहुँदा समस्या हुने गरेको उनले बताए। "बिरुवाको सदुपयोग भयो कि भएन भन्ने विषयमा अनुगमन गर्छाैँ। बिरुवा लगेर नरोप्ने र रोपेर पनि बेवास्ता गर्नेलाई आगामी वर्षहरूमा बिरुवा दिँदैनाँै," उनले भने। अहिले कार्यालयमा बिरुवा लिन आउनेको सङ्ख्या बढेको बताउँदै उनले व्यक्तिगत रूपमा ५० देखि २०० सम्म विभिन्न प्रजातिका बिरुवा प्रदान गरिँदै आएको छ। समूह र टोल विकास संस्थाहरू बिरुवा रोप्ने सुनिश्चितताका आधारमा तीन सयदेखि एक हजार बिरुवासम्म प्रदान गरिने गरेको उनले बताए। कार्यालयले अम्बा, अमला, अर्जुना, इपिल, कपुर, कागती, कोइरालो, कल्की फूल, चाँपा, चिउरी, जामुनसहितका ३० प्रजातिभन्दा बढीका बिरुवा वितरण गर्दै आएको छ।
वितरण गरिएको बिरुवाको अनुगमन नहुँदा बिरुवा बाँच्ने प्रतिशत छुट्याउन कठिन भएको उनले बताए। कुन बिरुवा कति बाँच्यो भन्ने विषयमा अध्ययन गरेर थप बिरुवा उत्पादनमा सहयोग पुग्ने उनको भनाइ छ। कार्यालयको वार्षिक रु. २० लाख हाराहारी बिरुवा उत्पादनमा खर्च गर्ने गरेको छ। ठूलो रकम खर्चेर बिरुवा उत्पादन गरे पनि बाँच्ने सम्भावना कम हुँदा अनुगमन र अध्ययनको आवश्यकता परेको उनले बताए।
